Türk Ticaret Kanunu m.18/1 ile 64/1 hükümleri uyarınca tacirler ticari defterler tutmakla yükümlüdürler. Hangi tür tacirlerin hangi defterleri tutacağı TTK m. 64’te düzenlenmiştir. Bu yükümlülüğün konma sebebi, tacirin işletmesiyle ilgili işlemlerde ticari işletmenin iktisadi ve mali durumu ile borç ve alacak ilişkilerini ortaya koymaktır. Ticari defterler hem tacire hem de devlete yarar sağlamaktadır. Tacir tutulan defterler sayesinde işletmesinin mali durumu hakkında bilgi sahibi olurken devlet de vergi alacağının tespit ve tahsilinde defterlere dikkat eder. Bunun yanı sıra, ticari defterler kişiler arasındaki ticari uyuşmazlıklarda çok önemli birer ispat aracı olarak kullanılmaktadır.
Ticari defter türleri nelerdir?
- Yevmiye defteri
- Defteri kebir
- Envanter defteri
- Pay defteri
- Yönetim kurulu defteri
- Genel kurul toplantı ve müzakere defteri
Tacirler, ticari işletmenin muhasebesi ile ilgili olan yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defterinin yanı sıra ticari işletmenin muhasebesi ile ilgisi olmayan pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defterini de tutmalıdır. Tutulan defterler 10 yıl süre ile saklanmalıdır.
Defterlerin kaybolması halinde ne yapılabilir?
Saklamakla yükümlü olunan defter ve belgelerin yangın, su baskını veya deprem gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle kaybolması, yok olması veya elden çıkması durumunda tacir, defterlerin kaybolduğunu öğrendiği tarihten 30 gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir “zayi belgesi” verilmesini isteyebilir. Bu durum Türk Ticaret Kanunu’nun 82/7 maddesinde düzenlenmiştir.
Tacir, defterlerin çeşitli mücbir sebepler neticesinde zarar görmesi veya tamamen yok olması durumunda ilgili defter ve belgelerin ibraz edilememesi sonucunda doğacak sorumlulukları “zayi belgesi” ile ortadan kaldırabilecektir. Doktrinde, zayi belgesinin verilmesi için tacirin kusurundan kaynaklanan bir durum olmaması ve basiretli bir tacirden beklenen tüm tedbirlerin alınmasına rağmen olayın gerçekleşmesi aranır.
Ticari Defterlerin Ziyaı Davası
Ticari defterlerin bir önceki başlıkta yer alan olaylar neticesinde kaybolması ve zarar görmesi durumunda tacir görevli ve yetkili mahkemeye başvurarak zayi belgesi talep etmelidir. Tacirin bu başvuruyu bizzat yapması gerekmektedir. Şirket avukatı veya muhasebecinin açtığı davalar aktif dava şartı yokluğundan reddolunacaktır. Dava, hasımsız olarak açılacak yani davalı taraf bulunmayacaktır. Dava, ticari defterlerin kaybolması veya zarar görmesinin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde açılmalıdır. Bu süre geçtikten sonra dava açılması durumunda dava reddedilir.
Zayi belgesi almanın şartları nelerdir?
- Zayi belgesi için dava açan kişi ticari defterleri tutmakla ve saklamakla yükümlü olmalıdır.
- Defterler yeni ve boş olmamalıdır.
- Defterler mücbir sebep sonucunda zayi olmalıdır.
- Defterler tacir tarafından usulüne uygun olarak tutulmuş olmalıdır.
- Başvuru 30 günlük hak düşürücü süre içerisinde yapılmalıdır.
Ticari Defterlerin kaybolması durumunda görevli ve yetkili mahkeme neresidir?
Görevli ve yetkili mahkeme, ticari işletmenin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesidir. Örneğin, işletmenin Maslak’ta olması halinde dava, Çağlayan Asliye Ticaret Mahkemesinde açılmalıdır.
Yukarıda detaylı olarak açıklandığı üzere ticari defterlerin kaybı veya zarar görmesi durumunda tacir, ticari işletmenin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesinde dava açmalıdır. Dava açmak için defterlerin kaybolmasına ilişkin durumunuzu bir dilekçe ile açıklamanız gerekecektir.
…. NÖBETÇİ ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE
DAVACI :
VEKİL :
DAVALI : Hasımsız
KONU : Şirketimize ait ticari defterlerin …/…/… tarihinde mücbir sebepler neticesinde zayi olması nedeniyle tarafımıza zayi belgesi verilmesi talebinden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
Müvekkile ait …………………………… adresinde bulunan …………. Ticaret ünvanlı, …………. Ticaret sicil numaralı ticari işletme …/…/… tarihinde yaşanan sel felaketi/yangın/su baskını/deprem vs. nedeniyle sular altında kalmış/yıkılmış/yanmıştır. Söz konusu felaket nedeniyle ticari işletmede bulunan tüm ticari defterler, faturalar, vergiye esas belgeler ve ticari işletme ile ilgili her türlü belge ve evraklar zayi olmuştur. İlgili olay üzerine polis/itfaiye çağrılmış olup aynı tarihte ekipler, ticari işletmeye intikal etmiştir. Bu olay neticesinde ticari işletmedeki tüm evraklar kullanılamaz hale gelmiştir. Kullanılamaz hale gelen resmi evrak ve ticari defterlerin listesi yapılarak sayın mahkemeye sunulmuştur. (EK 1) Meydana gelen olay neticesinde işletmenin tahribata uğradığını gösterir nitelikteki fotoğraflar ve resmî belgeler dilekçemizin ekindedir. (EK 2)
(Bu kısımda meydan gelen olay ile ilgili olarak detaylı açıklamalar yapılarak var olan deliller eklenmelidir)
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “belgelerin saklanması, saklama süresi, başlıklı 82.maddesinde:
“Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren otuz gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir.” şeklinde bir düzenleme yer almaktadır.
Ticari işletmede bulunan ve EK 1’de sunulan tüm resmi evrak ve defterler bu su baskını/yangın/deprem sebebiyle zayi olduğundan Türk Ticaret Kanunu m./d-7 uyarınca sayın mahkemenizden ilgili belge ve defterlerin zayi olduğuna dair tarafımıza zayi belgesi verilmesini talep etme zarureti hasıl olmuştur.
HUKUKİ SEBEPLER : TTK ve sair tüm mevzuat hükümleri
HUKUKİ DELİLLER : Bilirkişi, keşif, tanık, polis tutanakları, fotoğraflar, kanuni ve takdiri her türlü delil
TALEP VE SONUÇ : Yukarıda izah olunan ve sayın mahkemenin re’sen göz önünde bulunduracağı nedenlerle, müvekkil şirkete ait ticari defterlerin zayi olduğuna dair belgenin verilmesini saygılarımızla talep ederiz.
Davacı Vekili
EKLER :
EK 1 –
EK 2 –