5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. Maddesinden daha önce, 1995 yılından beri eski adıyla Pembe Kart, güncel adıyla Mavi Kartlılar uygulaması vardır.
Vatandaşlıktan izin alma suretiyle çıkmanın haricinde bir gerekçe ile vatandaşlıktan çıkmış kişiler için Mavi Kart başvurusu mümkün değildir. Söz gelimi; vatandaşlıktan atılmış kişiler örnek olarak verilebilir.
Mavi Kart sahipleri, Türk vatandaşlarına tanınan hakların çoğundan yararlanabilir. Kart sahiplerine tanınan haklardan bazılarını ifade etmek gerekirse, şu şekilde sıralanabilir:
- Kart sahibi, yurt dışından aldığı araca yerli plaka almak suretiyle Türkiye’de kullanabilir.
- Kamu kurum ve kuruluşlarında, işçi ya da sözleşmeli personel olarak çalışabilir.
- Doktorluk ve avukatlık gibi yabancıların Türkiye’de icra edemeyeceği meslekleri icra edebilir.
Mavi Kartlıların çalışma izni almalarına gerek yoktur. Mavi Kartlıların Türkiye’de çalışırken herhangi bir izin almalarına gerek yoktur.
Mavi Kart sahibi kişilerin Türkiye’de taşınmaz mal edimine hiçbir sınırlama yoktur. Mavi Kartlılar tıpkı bir Türk vatandaşı gibi taşınmaz mal iktisap ederler.
Mavi Kartlılar;
Ø İkamet,
Ø Taşınır ve taşınmaz(gayrimenkul) satın alma veya bunları devretme,
Ø Ticari faaliyette bulunma,
Ø Yatırım yapma,
Ø Çalışma,
Ø Mirasla ilgili haklar,
Ø Seyahat,
gibi haklardan yararlanabilirler. Sınırlı sayıda olmayan bu haklar, yönetmelikte öncelikli olarak belirtilmiştir.
Mavi Kartlıların Hakları Nelerdir?
Doğumla Türk vatandaşlığını kazandıktan sonra Türk vatandaşlığından, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkma izni alarak ayrılan Mavi Kartlı olan bu kişiler, Türk vatandaşlarına benzer muameleye tabidirler.
Mavi Kartlı olanların dört tane hakkı bulunmamaktadır. Bunlar:
1. Seçme ve seçilme hakları bulunmamaktadır.
Mavi Kartlılar ne genel ne yerel seçimde kendileri aday olamayacakları gibi oy da kullanamazlar. Hem anayasamızda hem de seçim kanununda bir kişinin hem seçimlere katılabilmesi hem de aday olması için mutlaka Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmasını şart koşmuştur.
2. Askerlik yapma hakları bulunmamaktadır.
Anayasanın 72. maddesine göre, askerlik her Türk vatandaşının hakkı ve görevidir. Anayasa her Türk vatandaşı için askerliği bir hak ve görev olarak düzenler ama erkekler Türkiye’de sadece vatan vazifesi olan askerliği yapabilir ama tabii ki de meslek olan askerliği, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde subay, astsubay ve sözleşmeli personel olmak da kadınlarında hakkı bunmaktadır.
3. Yurda muafen araç ve ev eşyası sokamazlar.
Bazı Türk vatandaşları yurtdışından araç ve ev eşyasını gümrük vergisi ödemeksizin Türkiye’ye sokabilirler. Buna yurda muafen yani gümrük vergisinden muaf olarak araç ve ev eşyası sokmak deniliyor. İlk defa 1995 yılında başlayan Pembe Kart uygulaması zamanla Mavi Kart olarak adlandırılmaya başlandı ve şu anda 2022 yılında bile halen bu uygulama devam ediyor çünkü 2009 yılında yürürlüğe giren 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28.maddesinde çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını yitirenlere tanınan haklar düzenlenmiş bulunmaktadır.
4. Kadrolu devlet memurluğuna giremezler.
Devlet memuru olabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m.48’de bir hüküm var; orada kişinin mutlaka Türk vatandaşı olması gerekiyor der. Mavi Kartlılar Kütüğünde kayıtlı kişiler, bir kadroya dayalı ve kamu hukuku rejimine tabi olarak asli ve sürekli kamu hizmeti görevlerinde bulunamazlar. Ancak kamu kurum ve kuruluşlarında işçi, geçici veya sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilirler.
Bu haklar dışında diğer bütün haklar konusunda Türk vatandaşları ile Mavi Kartlıların hakları aynıdır, onlar da Türkiye’ye girerken vize almak zorunda değiller, Türkiye’de otururken ikamet izni almak zorunda değiller, Türkiye’de çalışırken çalışma izni almak zorunda değiller. Çıkma izni alan kişinin sadece kendisi değil üçüncü dereceye kadar olan alt soyu yani kendisi, çocuğu ve torunu da kapsama giriyor ve Mavi Kart veriliyor.
Mavi Kart Başvurusu Nerede ve Nasıl Yapılır?
Mavi Kart; dış temsilciliklerde (büyükelçilik veyahut konsolosluk) ya da Türkiye sınırları içerisinde il nüfus müdürlüklerince düzenlenir.
Mavi kart başvurusu yaparken istenen belgeler şunlardır:
- Mavi Kart alma talebini belirten bir dilekçe,
- İki adet fotoğraf (son altı ay içerisinde çekilen fotoğraflar geçerlidir),
- Yabancı devlet vatandaşı olduğunu gösteren kimlik belgesi veya pasaport
- 2022 yılı için 20 TL Mavi Kart bedeli (ödeme başvuru esnasında yapılmaktadır.) Bunun yanı sıra, kart ücretine ilave dosya ve kâğıt masrafları da olabilir. Öte yandan, somut olayın koşullarına göre farklı durumlar nedeniyle harici masraflar da çıkabilir.
Nüfus kayıtları tutulan Mavi Kartlılar doğum, evlenme, boşanma gibi nüfus olaylarını yerleşim yeri adresini ve bunlardaki değişiklikleri bildirmekle yükümlüdürler. Bildirim üzerine nüfus müdürlüklerince gerekli işlemler yapılarak bu değişiklikler Mavi Kartlılar Kütüğüne işlenir.
Mavi Kartlılar Kütüğü dijital ortamda tutulur onun için özel bir kütük tutulmamaktadır. Kaldı ki nüfus kütüklerinin tutulmasında iki farklı görüş vardır. Kimisi “Elektronik ortamda tutulan kayıtlar yeterlidir.” derken, kimisi de “Kütükler de bir karinedir ve ilerleyen zamanlarda her şey dijital ortama aktarılıncaya kadar muhafaza edilmesinde, dayanak belgesi olarak kullanılmasında fayda vardır.” der. Mavi Kartlılar için fiziksel bir kütük tutma olayı yoktur sadece elektronik ortamda tutulur ama diğer kütükler hem fiziksel hem elektronik ortamda tutulurlar.
Mavi Kartlıların Kütüğü Nasıl Tutulur?
Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve bunların alt soylarına ilişkin mavi kartlılar kütüğünün oluşturulması ve beyan edilen nüfus olaylarının tutulmasına ilişkin usul ve esasların düzenlenmesine “Mavi Kartlılar Kütüğünün Tutulması” denir.
MERNİS veri tabanında kayıtlı doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin kayıtlarından T.C. kimlik numarası değiştirmeksizin Mavi Kartlılar kütüğü oluşturulur. Aile kütükleri, Mavi Kartlılar Kütüklerindeki kayıtlar arasında bağ kurulur. Mavi Kartlılar Kütüğünde il, ilçe, aile birey sıra numarası, cilt numarası gibi bilgiler yer almaz. Aile bilgileri arasında kimlik numarası ile bağ kurulur. Mavi Kartlılar Kütüğünde kayıtlı Türk vatandaşı olmayan üçüncü derece yakınına kadar (alt soyları) başvurmaları halinde onlarda Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedilir. Bu kaydetme işleminde onların daha önce Türk vatandaşlığı olmadığı için dolayısıyla onların yabancı kimlik numarası ile kaydı mümkün olabilmektedir.
Hangi Durumlarda Mavi Kart Kütüğü Kapatılır?
Mavi Kart sahipleri ölüm, gaiplik veya yeniden Türk vatandaşlığı kazanmaları durumunda Mavi Kart Kütüğündeki kayıtları kapatılır. Ancak kaydın yeniden açılmasını gerektirecek bir neden söz konusu olduğunda yeniden kayıt açılabilir.